Κύθνος

Έχει έκταση 99,432 τ.χλμ. και μήκος ακτογραμμών περίπου 104 χιλιόμετρα. Διαθέτει 92 όρμους, ορμισκους και παραλίες, οι περισσότερες από τις οποίες είναι προσιτές οδικά. Τα βουνά της νήσου δεν είναι μεγάλα, η υψηλότερη κορυφή είναι ο «Προφήτης Ηλίας» στο όρος Πέτρα με υψόμετρο 336 μ. ενώ στο ίδιο περίπου ύψος είναι και οι κορυφές των Αγίων Θεοδώρων. Παλαιότερα στην Κύθνο ευδοκιμούσε πολύ το κριθάρι που προπολεμικά η εξαγωγή του έφτανε το μισό εκατομμύριο οκάδες. Κύριος αγοραστής ήταν η ζυθοποιία Φιξ. Άλλα κύρια προϊόντα είναι το μέλι τα σύκα, το κρασί, τα αμύγδαλα. Το κλίμα θεωρείται πολύ υγιεινό και η διαμονή μάλλον ευχάριστη παρά τους ισχυρούς βόρειους ανέμους. Γενικά τα δέντρα στην Κύθνο σπανίζουν. Στο νησί υπάρχουν δύο μεσόγεια χωριά, η Χώρα ή Μεσαριά που αποτελεί και την πρωτεύουσα του νησιού, με 806 κατοίκους και η Δρυοπίδα με 797 κατοίκους (απογραφή 2001). Επιπλέον υπάρχουν τρεις κύριοι παραθαλάσσιοι οικισμοί: το κύριο λιμάνι Μέριχας με 250 κατοίκους περίπου, τα Λουτρά με τις ιαματικές πηγές και η Παναγία Κανάλα με την ομώνυμη εκκλησία. Η περιοχή αυτή της Κανάλας είναι από τους πιο δημοφιλείς προορισμούς του καλοκαιριού καθώς παραθερίζουν εκεί πλήθος τουριστών. Φημίζεται ακόμη, ως το πιο «πράσινο» σημείο του νησιού. Εκτός από αυτούς υπάρχουν και αρκετοί μικρότεροι οικισμοί όπως: Αγ. Δημήτριος, Επισκοπή, Αγ. Στέφανος, Φλαμπούρια, Καλό Λιβάδι, Αγ. Ειρήνη και Απόκρουση. Έχει σχεδόν καθημερινή συγκοινωνία με τον Πειραιά, το λιμάνι του Λαυρίου και την πρωτεύουσα των Κυκλάδων Ερμούπολη (Σύρος) καθώς και με άλλα νησιά των δυτικών Κυκλάδων, με συμβατικά κυρίως πλοία και ταχύπλοα τους καλοκαιρινούς μήνες. Στην αριστερή πλευρά του Μέριχα ακριβώς πάνω από τη θάλασσα, υψώνεται ο ναός των Αγίων Ακινδύνων. Οι Άγιοι – Ακίνδυνος, Πηγάσιος, Ανεμπόδιστος, Ελπιδοφόρος και Αφθόνιος – είναι οι προστάτες του λιμανιού και των καραβιών του. Κάθε χρόνο, στις 2 Νοεμβρίου οι κάτοικοι του Μέριχα αλλά και όλου του νησιού διοργανώνουν ένα από τα μεγαλύτερα πανηγύρια του νησιού, για να τιµήσουν τους πέντε Μάρτυρες.

Στο νοτιοανατολικό τμήμα του νησιού βρίσκεται ο οικισμός Κανάλα που έχει πάρει το όνομα του από την Παναγιά Κανάλα. Ο ναός της Παναγίας της Κανάλας χτίστηκε το 1869 στη θέση του αρχικού ναού μετά από την εύρεση της εικόνας από ντόπιους ψαράδες. Η παράδοση λέει ότι η εικόνα ανασύρθηκε από τα δίχτυα ψαράδων στο στενό (κανάλι) ανάμεσα στην Κύθνο και την Σέριφο, εξού και η ονομασία Κανάλα. Η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας στην Κανάλα είναι ένα εξαιρετικό έργο της Κρητικής σχολής και την αγιογράφησε ο ιερέας Εμμανουήλ Σκορδίλης το 1575. Την Παναγία την Κανάλα την αναφέρει και ο Νίκος Γκάτσος στο περίφημο Κυκλαδίτικο που έχει μελοποιήσει ο Μάνος Χατζιδάκις καθώς και ο Κωστής Παλαμάς στο ποίημά του Οι τρείς Αδελφές, το οποίο αναφέρεται στις τρεις σημαντικότερες Παναγίες του νησιού: Παναγία Κανάλα, Στρατολάτισσα και Φλαμπουριανή.